
Найдан дацан
Read in English
Сүм хийдийн нэр :
Найдан дацан ,Шаварууд,
Ринчений зураг дах дугаар :
27
Ринчений жагсаалт дах нэр :
Найдангийн хүрээ
Сүм хийдийн төрөл :
хүрээ
Байрлах аймаг :
Ховд
Сум :
Мянгад сум
Аймгийн хуучин нэр :
Засагт хан
Сумын хуучин нэр :
Чандмань уулын аймаг /Мянгадын хошуу/
Товч түүх :
Ховд аймгийн Мянгад сум. Найдангийн хүрээ: / жасаа хурал / Лайчин дацан 1870-аад оны сүүлчээр Мянгадын гол хүрээ Голын дацанг Ховд голд суурьшисны дараа жилээс буюу 1877 оноос Мянгадын гол хүрээний лам нараас арав гаруй лам гавж Чойбсангаар удирдуулан тасарч гараад Ховд голын Цагаан булангийн хойт талд Лайчин дацан гэдгийг байгуулж хурал ном хурах болжээ. Энэ хурлын газарт “ Голын дацан”-гаас Ядам бурхан авч тахиад 2 адуу, 20 тэмээ 80 гаруй үхэр, 210 хонь, 90 ямаатай бүгд 400 орчим малтай Лайчин хурлын жасыг байгуулж явсан гэдэг түүхтэй. Уг жасаа хурал нь 1934, 1935 он хүртэл хураад үйл ажиллагаа нь хаагджээ. Уг хурлын талаар өөр мэдээлэл байхгүй байна. / Тагнуулын ерөнхий газрын архив ФА-1, д – 3 , хн – 59 /
Байршлын тайлбар :
Найдан дацангийн туурь Ховд аймгийн Мянгад сумын нутаг Сундуйлийн голын дунд хэсэгт голын хойт эрэгт байрлалтай. Хойт талдаа Жанцантын улаан уул, өмнө талдаа Мандалтын улаан уул бий. Дундуур нь Сундуйлийн гол урсана. Мандалтын оройд Алтайн 13 сан тавьж байгаль дэлхийгээ шүтэж байсан уламжлалтай байна. Сундуйлийн голын эхэнд төрийн тахилгат Алтан хөхий уул байдаг. Алтан хөхийг эртнээс нааш тахиж иржээ. 2004 оноос ерөнхийлөгчийн зарлигаар төрийн тахилгатай болгосон, тахилгад Мянгад, Увсын Өлгий, Өмнөговь сумын иргэд хамтран оролцдог.
GPS хаяг :
North 48° 52’ East 091° 46’
Нийт газрын хэмжээ :
Side1: 112 Side2: 226 Side3: 865 Side4: 108 Side5: 270 Side6:
Сүм хэвээрээ үлдсэн :
No
Судалгаа явуулах үеийн байдал :
Түүхэн газрын одоогийн байдал нь нуранги балгас болон бүрэн эвдэрсэн, туурийн зүүн өмнө, зүүн, зүүн хойт талд хэсэг бусаг багавтар шавар үлдсэн, баруун өмнөд хэсэгт нь чулуугаар малын хороо, хашаа барьсан айлууд хаваржина. Туурийн дээр барьсан малын хашааг 2000 оноос барьж эхлэн, хаваржаа болгожээ. 1979-1980 оны үед дацангийн хэрэм бүтэн байсан. Тэр цагаас хойш аажим аажмаар нурсаар малчид чулууг нь авч хашаа хороо барихаар ашигласаар байгаад устсан. 1959 онд Мянгад сумын Алтанбулаг нэгдэл энд байгуулагдан дацангийн дэргэд байрлаж байсан түүхтэй. Энэ үед Найдан дацангийн дэргэд шинэ байгуулагдсан нэгдэл хэсэг хугацаанд байж байгаад нүүсэн. гэхдээ дацангийн хашаа хороог эвдэж сүйтгээгүй байна.
Сүм хийд байгуулагдсан он :
1905 он
Сүм хийд хаагдсан, нураагдсан он :
Огноо хаагдсан: 1929 он - Ярилцлагын дугаар:001
Огноо нураагдсан:: 1971 он - Ярилцлагын дугаар:001
тухайн газар шинэ сүм дугана баригдсан :
No
Үүсгэн байгуулагч хүний нэр болон цол хэргэм (мэдэгдэж байвал):
Нэр, цол хэргэм : Өндөр дуганы лам - Ярилцлагын дугаар: 001
Date of Reviving:
хуучин хийдийн лам нар
50 орчим лам
Тэмдэглэл :
Мянгад сумын нутагт нийт гурван шашны хүрээ хаягийн газар байсан. Үүнээс хоёр нь Ховд голын сав газарт нэг нь ууландаа байсан ба энэхүү Найдан дацангийн байршиж байсан газар юм. Мянгадууд гарал угсааны хувьд Ойрд Монголуудын дунд нилээд хожуу Хотгойтуудаас гаралтай учир бусад Ойрдуудыг бодвол шарын шашныг хүлээн авч дэлгэрүүлэх, сүм хийд байгуулах, түүндээ итгэн бишрэх эрх чөлөө ихтэй мэт. Гэхдээ одоогийн байрласан уулнаас Мянгадуудын Найдан дацан хэдийд байгуулагдсан, хэдэн ламтай байсан нь ямар бурхан шүтээн шүтэж байсан нь тодорхойгүй байна. Ямартай ч түүхийн урт хугацаанд энэхүү дуганы туурь хадгалагдан үлдсэн байна.
Хүснэгтийн дугаар :
ХОМД 074
судалгааны баг :
Team А