Байцын дугана

Read in English

Сүм хийдийн нэр :
Байцын дугана,

Ринчений зураг дах дугаар :
197

Ринчений жагсаалт дах нэр :
Байцаны хүрээ

Сүм хийдийн төрөл :
цагийн хурал

Байрлах аймаг :
Архангай

Сум :
Цахир сум Баянгол баг

Аймгийн хуучин нэр :
Сайн ноён

Сумын хуучин нэр :
Далай Чойнхор Вангийн хошуу /Тайж багийн нутаг/

Товч түүх :


Архангай аймагЦахир сум.Байцын дуган Архангай аймгийн Цахир сумын төвөөс баруун хойш 75 км газар Тэрхийн голын хойд эрэгт Байцын Дөрөлж хэмээх намхан толгойн цаана Чулуут голын хойд эрэгт байна. Уг дуганы тууриас хойд зүгт 2 км газарт Халзан Бүргэдэй буюу Очир хайрхан хэмээх уул бий. Энэ уулын орчимд Энэтхэгийн Сэра хийдийн хамба лам агсан Сэнгээ ринбүүчи, Ялгасан гэгээн , өвгөн гэсэр лам Чүлтэмжамц хэмээх хутагт хувилгаад төржээ. Байцын дуган нь ердөө нэг модон дуган байсан бөгөөд зөвхөн хавар, намар л Зоогийн хүрээнээс лам нар гарч ирж хурал хурдаг. Бусад үед нэг тахилч ламтай, ойр орчимд нь Зоогийн хүрээний бог мал жасаалдаг жасаа хурал байж. Архангай аймгийн Цахир сум нь хуучнаар Сайн ноён хан аймгийн Далай чойнхор вангийн хошуу бөгөөд ардын хувьсгалын дараа шинээр Архангай аймаг байгуулагдахад Архангай аймгийн Тариат сумын нэг баг болж байгаад 1993 онд бие даасан Цахир сум гэж байгуулагдсан тул 1979 онд хэвлэгдсэн “ БНМАУ-ын угсаатны зүйн атлас”-т уг дуган Архангай аймгийн Тариат суманд бүртгэгджээ. / Цахир сумны иргэн өндөр настан Ламжавтай хийсэн ярилцлагаас 2007.06.30/

Байршлын тайлбар :
Цахир сумын төвөөс баруун хойно 75 км газар Тэрхийн голын хойд эрэгт Байцын дөрөлжийн цаана Чулуутын голын хойд эргийн дэнжид байна. Уг дуганы тууриас хойд зүгт 2 км газарт Халзан Бүргэдэй уул буюу Очир хайрхан хэмээх тахилгат уул бий.

GPS хаяг :
North 47° 21’  East 99°  07’

Нийт газрын хэмжээ :
Side1: Ө12 Side2: У 8 Side3: Ө 10 Side4: У 8 Side5: У 6 Side6: Ө 6

Сүм хэвээрээ үлдсэн :
No

Судалгаа явуулах үеийн байдал :
Өндөр уулын бүсэд өвс ургамлаар хучигдсан, өвсөн дотор их хэмжээний шавар, шаврын хагархай байх ба чулуун суурийн довжооны үлдэгдэл байна.

Сүм хийд байгуулагдсан он :
Мэдэгдэхгүй

Сүм хийд хаагдсан, нураагдсан он :
Огноо хаагдсан: 1937 он - Ярилцлагын дугаар:
Огноо нураагдсан:: 1945-1950 он - Ярилцлагын дугаар:

тухайн газар шинэ сүм дугана баригдсан :
No

Үүсгэн байгуулагч хүний нэр болон цол хэргэм (мэдэгдэж байвал):
Нэр, цол хэргэм : Мэдэгдэхгүй - Ярилцлагын дугаар:

Date of Reviving:

хуучин хийдийн лам нар
15-20 лам

Тэмдэглэл :
Дуганы туурийн зүүн урд талд тариа тарьж байсан ул мөр бий. Дуганы хойд талд Настын өвөлжөө хэмээх өвөлжөө байсан бөгөөд тэр хүн Хятад хүн эсвэл Төвд хүн алин нь мэдэгдэхгүй. Энэ нутаг /Халзан Бүргэдэй буюу Очир-Хайрхан уулын бэлд/-т Энэтхэгийн Сэра хийдийн хамба лам асан Сэнгээ Ринбучи, түүний урдхан талаас Ялгасан гэгээн мэндэлжээ. Туурийн зүүн талаас Өвгөн гэсэр лам хэмээх Чүлтэмжамц төржээ. Архангай аймгийн Цахир сум нь 1993 онд шинээр сэргээгдэн байгуулагдсан учир Б.Ринчений жагсаалтанд энэ хийд дуганын байршил тухайн үедээ Архангай аймгийн Тариат суманд бүртгэгджээ.

Хүснэгтийн дугаар :
АРЦА 031

судалгааны баг :
Team: Г

Газрын зураг :