Baruun dugana
Read in Mongolian
Name(s) of Temple :
Baruun dugana,
Rinchen Number :
215
Rinchen Name :
Tusgaltyn khiid
Type of Temple :
Temple
Aimag Temple located in :
Arkhangai
Sum Temple located in :
Bulgan soum /Tusgalt bag/
Old Aimag Name :
Sain Noyon
Old Sum Name :
Setsen chin vangiin khoshuu
Precis History(In Mongolian only):
Архангай аймаг Булган сум. Тусгалтын дуган Энэ дуганы туурь нь одоогийн Булган сумын 1-р баг буюу Тусгалт багийн нутагт байдаг.Б.Ренчиний 1979 онд эрхлэн хэвлүүлсэн “БНМАУ-ын угсаатны зүйн атлас”-ын сүм хийдийн жагсаалтын 215 дугаарт Тусгалтын хурал, 216 дугаарт Жоногийн дуган хэмээн 2 янзаар бүртгэгдсэн нь угтаа 1 хурал буюу 1 дуганы нэр ажээ.Учир нь урд Тамирын голын эх энэ дуган байх давьчуу жалгыг Тусгалтын жалга гэх бөгөөд харин энэ хурлыг үүсгэн байгуулагч нь Шаашгай Жонон гэж хүн байжээ.Иймд дуганыг байгаа газар усных нь нэрээр Тусгалтын дуган үүсгэн байгуулагчийнх нь нэрээр Жононгийн дуган гэж нэрлэй байв.Шаашгай Жонон гэдэг хүний тухай дараах домог яриа энэ нутгийн хүмүүсийн дунд байдаг ажээ.Үүнд 18-р зууны сүүлчээр зүүн хязгаараас /одоогийн Хэнтий аймаг орчмоос/ Шаашгай Жонон, Шамба дайчин гэж ах дүү 2 хүн хөрөнгө мал ихтэй хүмүүс нутаг заагдан Сэцэн чин вангийн хошуунд ирж Шаашгай Жонон нь урд Тамирт Шамба дайчин нь хойд Тамирт суурьшсан гэдэг.Энэ 2 хүн ихээхэн хэмжээний мал, тодорхой тооны албат харьяаттай ирсэн бөгөөд тэдний удам угсааны хүмүүс одоо ч байдаг ажээ.Шаашгай Жонон Тусгалтын хурлыг анх 1820-иод оны үед 2 дугантай үүсгэсэн бол дараа нь нэг дуган нэмэгдэн Лхамын дуган, Отчыэ дуган Шаашгайн дуган гэсэн 3 дугантай болжээ.Энэ 3 дуганд эхэн үедээ ойр орчим нутгийн 20-иод лам цугласан байнгын хуралтай байсан бол 20-р зууны эхээр цагийн хуралтай болжээ.Энэ хурал 1936 оны дундуур бүрэн хаагдаж 3 дуган нь 1950, 1960-аад оны үеийг хүртэл байж байгаад нураагдсан байна. /.Эрдэнэбулган сумын 1-р багийн харьяат өндөр настан Дүгэрсүрэн гуайтай хийсэн ярилцлагаас 2007.07.03/
Description of location :
There are three wooden temple bases located in a field called Tusgaltiin Bulan, 38 km. from the sum centre. They occupy land of the 1st Brigade in Bulgan sum. To the north of the temple site is a passage called Khamriin Davaa and in the south is Daltiin Ar at the northern source of the Tamiriin river, amongst big stones.
GPS readings :
North 49° 18’ East 101° 25’
Revived temple on site :
No
Status of site at time of survey :
The site area is closely enclosed by Khamriin Davaa at its north, by Khoid Tamiriin Ekh to its south and a dirt embankment of the temple bases are noticeable within big stones.
Date of founding the monastery/temple :
1860-d on
Date of closing and destroying the monastery :
Огноо хаагдсан: 1934 - Ярилцлагын дугаар:001
Огноо нураагдсан:: 1939 - Ярилцлагын дугаар:
Old monastery/temple revived:
No
Үүсгэн байгуулагч хүний нэр болон цол хэргэм (мэдэгдэж байвал):
Нэр, цол хэргэм : Shaashgai jonon - Ярилцлагын дугаар: 001
Date of Reviving:
Monks in Old Temple :
not clear
not clear
Notes :
The name Tusgalt is based on its namesake geographical location. Locals call this place “Baruun Dugan”, referring to its location on the west side of the present Bulgan sum area and the temple occupying the area. It is also called Jonongiin Khural, a name inspired by Shaashgai Jonon who founded this temple.
In the list compiled by B.Rinchen, it has been recorded to have had two separate temples which has not been confirmed by the locals nor by the site visit notes.
The easternmost temple is called Lkhanmiin Khurliin Dugan. Between the two temples is Otochiin Dugan and the westernmost is named Shine Dugan. The Shine Dugan was owned by Shaashgain Jonon. (Jonon is a rank given to those who are closely related to the royalties and who administer the locals.) Shaashgai Jonon (also known as Shamba Warrior) administered the sum called Ikh Baruun whilst his settlement forced by Setsen Chin Vangiin Khoshuu (which Ikh Baruun is part of). The location Setsen Chin Vangiin Khoshuu was chosen as it was known to have strict laws, practiced by clerks of wisdom. A province Setsen Khan, Khardal Jonon Beisiin Khoshuu district to the east of Khalkh was Shaashgai Jonon’s homeland prior to his exile in Ikh Baruun located west of the present sum Bulgan.
Form Number :
АРБГ 057
Survey Team :
Team E
