Mandakhyn khural
Read in Mongolian
Name(s) of Temple :
Mandakhyn khural, Duuregchiin khuree,
Rinchen Number :
138
Rinchen Name :
Mandakhyn khuree, Duuregchiin khuree
Type of Temple :
Monastic School
Aimag Temple located in :
Khövsgöl
Sum Temple located in :
2nd bag, Galt soum
Old Aimag Name :
Sain Noyon
Old Sum Name :
Dalai choinkhor vangiin khoshuu
Precis History(In Mongolian only):
Хөвсгөл аймаг Галт сум. Мандахын хурал Галт сумын 2-р багийн нутаг төвөөс баруун тийш Идэр голын хойд биед төвөөс 34 км зайд оршино. Хойд талд Мандахын уулс, баруун талд Мод толгой, зүүн талд Хөх сайр , өмнөд талд 1.5 км зайд Идэр гол байна. Тууриас чанх хойно 1 км газар Мандах толгой нэрт овоо байна.Энд нэлээд хэдэн / 8-10 / байгууламжийн туурь байх бөгөөд өндөр уулын бүсэд хамаарагдах учир өвс ногоо өтгөн ургасан сахлаг ургамалд сүм дуганын тууриуд мэдрэгдэхэд бэрхшээлтэй. Энэ туурь нь одоогоос 210-аад жилийн тэртээ буюу 1790-ээд оны сүүлчээр шав тавьсан Сайн Ноён хан аймгийн Ар хамжлага буюу одоогийн Хөвсгөл аймгийн Галт , Жаргалант сумын нутгийг хамарсан энэ отгийн томоохон хурал номын газар байжээ. Уг хурал номын газар анх Мандахын ам хэмээх энэ газар байгуулагдаж 12 жил болоод байтал халдварт өвчин гарч хүрээ хийдээ Жүгэндэрийн ам гэдэг газар нүүлгэж хожим нь эндээ буцаж иржээ. Нутгийнхан бол Мандахын хурал гэхээсээ Дүүрэгчхайн хүрээ хэмээн нэрлэдэг байна.Учир нь Сайн Ноён хан аймгийн Ар хамжлага отгийг Дүүрэгч засгийн хошуу хэмээн нэрлэж байжээ.Голын дуганы чулуун суурийн үлдэгдэл өнцөг булан хавиараа хөрснөөс цухуйна. -Хажуугийн 2 дуганы өмнөх/4 м зайд/ байх 2 суварганы туурь ажиглагдана. /Шороон далан маягаар / 1850-1860 оны үед баригдсан гэх энэ хоёр дуган 1932 онд нэг хаагдаад 1933 оны эхээр дахин сэргэж хурал номын үйл ажиллагаагаа явуулж байгаад 1937 оны хавар бүрмөсөн хаагджээ. Сайн ноён хан аймгийн Далай чойнхор вангийн хошууны зүүн отог Дүүрэгч засаг ноёны нутагт байрлах энэ хурал номын газрыг Дүүрэгчийн хүрээ гэж нэрлэдэг ба Тариатын хүрээний салбар болгон байгуулсан байх хэмээн нутгийн хүмүүс таамаглан ярьдаг. Энэ хурал номын газар нь цагийн хурал биш байнгын ажиллагаатай байсан ба 300 орчим лам суудаг хийд байсан бололтой. Хийдийн гол сахиус нь Далай чойнхор вангийн хошууны шүтээн болох Лхам бурхан байжээ.Эндээс одоогийн Шинэ-Идэр сумын нутаг дахь Нүхтийн хүрээ салбарлан тасарч байгуулагдсан түүхтэй. Тус хурлын сүүлчийн хамба нь Өвгөө лам гэж байсан ба гэсгүй нь Дандар, тахилч нь цагаан Магсар гэж лам байжээ. Энэ хүрээний 8 угалз бүхий маш гоё уран хийцтэй тулга эдүгээ Жаргалант сумын орон нутгийг судлах музейд хадгалагдаж байна. 1./ Жаргалант сумын өндөр настан 78 настай Д.Шагдарсүрэн гуайтай хийсэн ярилцлагаас. /2007.06.04/ 2./Галт сумын иргэн өндөр настан Пэрэнлэйлүндэв гуайтай хийсэн ярилцлагаас 2007.06.02/
Description of location :
The site is located on the north bank of Ider river and is 34 km. west of Galt sum center. To the north of the site is Mandakhyn uul mountain, west is Mod tolgoi, east is Khukh sair and south is Ider river.
GPS readings :
North 48° 31’ East 099° 20’
Estimated site dimensions (metres) :
Side1: У 11 Side2: Ө 7 Side3: У 10 Side4: У 10 Side5: У 10 Side6: Ө 7
Revived temple on site :
No
Status of site at time of survey :
The ruins of two temples are visible while two other temples are not clearly visible.
Date of founding the monastery/temple :
1850-1860
Date of closing and destroying the monastery :
Огноо хаагдсан: 1939 - Ярилцлагын дугаар:001
Огноо нураагдсан:: 1939 - Ярилцлагын дугаар:001
Old monastery/temple revived:
No
Үүсгэн байгуулагч хүний нэр болон цол хэргэм (мэдэгдэж байвал):
Date of Reviving:
Monks in Old Temple :
about 15-20 monks
about 15-20 monks
Notes :
The locals call as Duuregchkhain khuree.
Form Number :
ХӨГЛ 021
Survey Team :
Team E
