Shar khulsny khiid
Read in Mongolian
Name(s) of Temple :
Shar khulsny khiid,Shar khulsantyn khiid,Shar khulsny khyral,
Rinchen Number :
785
Rinchen Name :
Shar khulsny khural
Type of Temple :
Other
Aimag Temple located in :
Omnigovi
Sum Temple located in :
Mandal ovoo sym
Old Aimag Name :
Tusheet Khan
Old Sum Name :
Tushee gunii khoshuu
Precis History(In Mongolian only):
Өмнөговь аймаг Мандал овоо сум Шар хулсны хурал Монгол улсын Үндэсний гөв архивт “...1889 онд Түшээт вангийн хошууны тойн лам Цагааны өөрийн хүчээр Шар хулс хэмээх газар суварга бүтээж дэргэд нь гэр барьж 5 ламтай хурал хуруулж арав шахам жил болоод дуган барьжээ.Цагаан тойн бие бармагц түүний шавь зээ хөвгүүн Нямдорж ловон болж 1913 онд дуган бариулж лам, хар олноор байшин сав бариулж дэгжүүлжээ.1921 онд Гамингууд ирж сүйтгэснээс хойш дахин олигтой сэргэсэнгүй...”гэж гар бичмэлээр бичсэн нэгэн бичмэл эх хадгалагдлаж буй.Энэ нь одоогийн Мандал овоо сумын нутагт байсан Шар хулсны хийдийн тухай өгүүлсэн баримт ажээ.Шар хулсны хурал нь нэг их том Цогчин дуган тойроод 1 том цагаан суварга бүхий 9 жижиг суваргатай хурал байжээ.Дуган нь үндсэндээ 1 тал нь 25 метрийн хэмжээтэй томоохон дуган байжээ.Дуганын ур хийц хэмжээ хэлбэр загвар нь одоогийн Дундговь аймгийн Эрдэнэ далай сумын төв дахь Угтаал сангийн далай хийдийн Цогчин дугантай нэгэн адил байсан гэж нутгийн ахмадууд ярьж байна.Энэ дуганыхаа үүдэнд бөөрөн дээрээ төвд манж үсэг бүхий их том бойпортой бойпорын хажууд мөн ижил хийцийн хүрэл тогоо тулгатайгаа байдаг байжээ.Уг хурал нь Онгийн хийд, хошуу хийддээ захирагддаг байсан бололтой тэндээс лам нар ирж томоохон хурлуудад суудаг, мөн Шар хулсны хийдэд уншлага дуусгасан шавь банди нар хойшоо дээрх хийдүүд рүү очиж үргэлжлүүлэн шавилдаг байжээ.Энд 20-30 орчим лам нар сууж хурдаг байсан ба ганжуур эргэх, Майдар рэгэх, Хайлан хурах зэрэг хурал номын зан үйлийг хийдэг байв.Ганжуур эргэхдээ дуганыг тойрсон суваргуудын гадуур тойрж гороолдог гороотой байжээ.Дуганаас гадна лам нарын сууц болох 10 гаруй шавар жижиг байшингууд байсан байна.Лам нарын дотор Азар лам хэмээх эрдэм чадалтай томоохон лам байжээ.Хурлын лам нар Тахилага овоо, Голын мандал овоо зэргийг зуны эхэн сар намрын сарууад тахидаг байжээ.1921 онд хуйхуу буюу гамингийн хөлд хийд сүйтгэгдэх үеэр хийдийн бурхан тахил судар номыг ойролцоох Баянхошууны зүүн урд агуйд нуусан гэдэг. Холбогдох эх сурвалж: 1.Ч.Банзрагч Б.Сайнхүү “Монголын хүрээ хийдийн түүх” УБ 2004 2.Мандал овоо сумын иргэн 71 настай Авирмэдийн Батхүүтэй хийсэн ярилцлагаас /2007.05.28/ 3.Мандал овоо сумын иргэн 76 настай Чиндэгийн Дамирантай хийсэн ярилцлагаас /2007.05.28/
Description of location :
The site is located very close to the sum centre on the south east. The site is in a low, marshy area. Shar khulsny bulag is on the south side of the site.
GPS readings :
North 44° 38’ East 104° 04’
Estimated site dimensions (metres) :
Side1: 250 Side2: 250 Side3: 250 Side4: 250 Side5: Side6:
Revived temple on site :
No
Status of site at time of survey :
No signs of any monastery buildings remain on the site. An informant, Batkhuu, pointed out some raw bricks sticking out from the ground and said they were from the main temple. The temples were built with raw bricks.
Date of founding the monastery/temple :
unknown
Date of closing and destroying the monastery :
Огноо хаагдсан: 1938 - Ярилцлагын дугаар:002
Огноо хаагдсан: 1939 - Ярилцлагын дугаар:002
Old monastery/temple revived:
No
Үүсгэн байгуулагч хүний нэр болон цол хэргэм (мэдэгдэж байвал):
Нэр, цол хэргэм : unknown - Ярилцлагын дугаар: 004
Date of Reviving:
Monks in Old Temple :
about 100 monks
about 100 monks
Notes :
Shar khulsny khural had one Tibetan teacher monk Doorombo. During the repression period he was arrested and executed. Before he was shot he said that he would restore the temple. In addition to the Tibetan monk, the monastery had one temple keeper monk.
Form Number :
ӨГМО 004
Survey Team :
Team E
