Tegshiin khuree
Read in Mongolian
Name(s) of Temple :
Tegshiin khuree ,Gandan khiid,
Rinchen Number :
50
Rinchen Name :
Tegshiin khuree
Type of Temple :
Monastic School
Aimag Temple located in :
Zavkhan
Sum Temple located in :
Tsetsen-uul sum
Old Aimag Name :
Zasagt Khan
Precis History(In Mongolian only):
Завхан аймаг Цэцэн уул сум. Шинэ Ганданпэлжээлин хийд Цэцэн уул сумын төвд 1937 оноос өмнө оршиж байсан Цэцэн сартуулын хошууны томоохон хүрээний нэг болох Тэгшийн хүрээний туурин дээр уг хүрээний хурал номыг сэргээн 1990 оны 6-р сард байгуулагджээ.Анх тус хийдийг урд өмнө Тэгшийн хүрээ Галуутайн хүрээнд шавилан сууж байсан гавьж лам Пүрэв, гэвш лам Баяр, өвгөн лам Жадамба, иргэн Дагвадорж нар үүсгэн санаачилж нутгийн сүсэгтэн олны дэмжлэгээр байгуулжээ.Анх гэр хэлбэрийн дугуй шавар дуганд хурж эхэлсэн бол 1994 онд Тэгшийн хүрээний Цогчин дуганы туурин дээр 9х9 хэмжээтэй шинэ модон дуган ашиглалтанд оруулж хурах болжээ.Хийдийн гол сахиус нь Лхам сахиус бөгөөд мөн хуучин хүрээнд залагдаж байгаад хүрээ хийд мөхсөний дараа нутгийн айлуудад тахигдаж байсан 10 гаруй бурхан шүтээнийг хийддээ залсан байна.Тус хийд 1995 онд ГАнжуурын 108 ботийг, 2002 онд Майдар бурхан, 2007 оны 6-р сард Данжуурын бүрэн ботийг тус тус залжээ.Мөн 2004 оноос өмнөд Энэтхэгийн Гомон дацанд 1 шавь бэлтгэн суралцуулж байна.Одоо тус хийд 7 ламтай бөгөөд нэг сард дунджаар 4-5 удаа хийддээ хурдагХийдийн хурал номын үйл нь хуучин Тэгшийн хүрээний дэг, ая дангаар явагддаг.Жилд Богд ламын дүйцэн өдөр, Бурхан багшийн дүйцэн өдөгр, зулын 25, хаврын тэргүүн сарын шинийн 1-нээс 15 хүртэл томоохон хурал айлтгал Ерөөл, Магтаалууд хурдаг.Цогчин дуганы гадна 2 суварга байх бөгөөд 1 суваргыг Тэгшийн хүрээний хамба ламын гэгээн дурсгалд зориулж сүсэгтэн олноос, нөгөө суваргыг өвгөн лам Гончиг, өөрийн багш Лувсандамбийдомийн гэгээн дурсгалд зориулж тус тус босгожээ.Хийдээс холгүй мөн Лувсандамбийдомийн ламын жас хэмээх нэгэн дуганын туурь байдаг Эдгээр мэдээ баримтаас үзвэл Цэцэн уул сумын Ганданпэлжээлин хийд нь сүм дуган судар ном бурхан тахил, лам нарын тоо, хурал номын хувьд тогтворжсон хөдөө орон нутгийн хийдүүдийн нэг ажээ. /Цэцэн уул сумын Ганданпэлжээлин хийдийн ловон лам М.Цэндаюуштай хийсэн ярицлагаас 2007.06.17/
Description of location :
The site of Tegshin khuree is in a mountainous region rich in vegetation. The Sainkhuu Valley is on the north-west side and Bat-suurit mountain is to the rear of the site. Along the south lies Shootoi mountain. So the area of the site is also called Batsuuriin valley. The sacred TSagaan ovoo is on the west side of the site. Families with no children make offerings of children clothing to this mountain. TSetsen-uul sum centre is located at the site. Locals living in the centre do not build anything on the north side of the site, as the this is considered “on”, i.e. showing respect to the site.
GPS readings :
North 48° 35’ East 095° 26’
Estimated site dimensions (metres) :
Side1: 1000 Side2: 600 Side3: Side4: Side5: Side6:
Revived temple on site :
Yes
Status of site at time of survey :
The newly built Gandanpeljeilin monastery has been built on the original main temple foundation. Some of the foundation of old temples lie within the new temples fence. Also 600M from the site on the east slope of Batsuuri mountain, there are the ruins of a storage house of one of senior monks of TEgshiin khuree, Nomch Mergen Gegeen Luvsandambiidonme. On both sides of this house there are the foundations of other temples, which belonged to TEgshiin khuree. Families dwell around the new temple so some of the foundation of the old site lie in the residential area. This made it difficult to define the original extent of the old site. A couple of elders who were monks at TEgshiin khuree now work with the new temple. They agreed to build a couple of stupas to commemorate the monks of the old monastery. The first of these stupas was built in 2006 and the second in summer 2007. Nine stupas will be built in total. The site has some clear remains, especially in that part of the site on the front slope of Batsuuri mountain. People say these were monks dormitories, houses and temples.
Date of founding the monastery/temple :
1800
Unknown
Date of closing and destroying the monastery :
Огноо хаагдсан: 1937 - Ярилцлагын дугаар:001
Огноо хаагдсан: 1938 - Ярилцлагын дугаар:002
Огноо нураагдсан:: 1954 - Ярилцлагын дугаар:001
Огноо нураагдсан:: 1950 - Ярилцлагын дугаар:002
Old monastery/temple revived:
Yes
Revived temple register number:
ЗАЦУ 035
Үүсгэн байгуулагч хүний нэр болон цол хэргэм (мэдэгдэж байвал):
Нэр, цол хэргэм : G.Purev - Ярилцлагын дугаар: 002
Нэр, цол хэргэм : Bayar gevsh lam - Ярилцлагын дугаар: 001
Нэр, цол хэргэм : Jadamba - Ярилцлагын дугаар: 001
Date of Reviving:
Year : 1990 - Ярилцлагын дугаар: 001
Year : Spring, 1990 - Ярилцлагын дугаар: 002
Monks in Old Temple :
over 700 monks
about 700 monks
Notes :
1.Tegshiin khuree was one of two large monasteries in Sartuul’s khoshuu. So it had many monks and it was one of the principal monasteries in the region. Some of the published information about the monastery is attached.
13. Information about when the monastery was established, closed and destroyed is all in the attached books.
Form Number :
ЗАЦУ 033
Survey Team :
Team А
