Shiluutiin khiid
Read in Mongolian
Name(s) of Temple :
Shiluutiin khiid,
Rinchen Number :
790
Rinchen Name :
Shuluutiin khural
Type of Temple :
Monastic City
Aimag Temple located in :
Omnigovi
Sum Temple located in :
Khurmen sym
Old Aimag Name :
Sain Noyon
Old Sum Name :
Baldan zasgiin khoshuu
Precis History(In Mongolian only):
Өмнөговь аймаг Хүрмэн сум Шилүүтийн хурал /Шилүүстэйн хурал/ Хуучин Балдан засгийн хошууны нутаг одоогийн Хүрмэн сумын Сайхны уул Аргалын уул хоёрын хоорондын ингэр дээр Нуурын хонхорын хойд бэлд энэ хийд байжээ.Б.Ренчиний 1979 онд эрхлэн хэвлүүлсэн “БНМАУын угсааатны зүйн атлас”ын сүм хийдийн жагсаалтанд Шилүүтийн хурал гэж тэмдэглэгдсэн боловч энэ нь нутгийн ахмад хүмүүсийн яриа холбогдох бусад эх сурвалжуудад Шилүүстэйн хийд гэж тэмдэглэгджээ.Уг хурлын нэрийг “Гэмпэлчойлин” гэж нэрлэдэг байсан ба анх 1691 онд Засаг Дэнзэнэрдэний үед Өлзийдэлгэр хэмээх газар үүсгэн байгуулж Дүйнхор, Манба, Хайлан, Ламрин зэрэг дацан хурал тогтоон байгуулж байсан тухай архивийн баримтанд бичиж үлдээжээ.Дараа нь Хүрмэн уулын өвөр болон хошууны үе залгамжилсан олон ноёдууд Зүүн сайхан ууланд голдуу нутагладаг болсон учир хошууны гол ёслолыг энэхүү Шилүүстэйн хийд дээр явуулдаг Ноён отгын хийд байжээ.Энэ хийд нь 4 дацантай тогтмол хурдаг 40 орчим ламтай байжээ.Шинийн 15-ны хурал шинийн 20-иос 29 хүртэл 10 хангал хурж 29-нд сор залаад битүүнд Цэдэр лам хурна.Шинийн 1-ээс 15-ныг хүртэл магтаал хурах бөгөөд мөн Майдар эргэдэг, Хайлан хурдаг, Ганжуур эргэдэг байсан байна. Энэ хийдийн түүх нь манай орны бусад сүм хийдүүдтэй харьцуулахад харьцангүй өвөрмөц түүхтэй ба 1931 онд монгол орны өмнөд хил хязгаарын байдал тогтворгүй болж нөгөө талаас сүм хийдийг хавчих бодлого хүчтэй эхэлж байсан тул 1931 оны эхээр Шилүүстэйн хийдийг тухайн үеийн нам засгаас хаах болмогц лам нарын нэг хэсэг нь баривчлагдан нэг хэсэг урагшаа хил даван оджээ.Энэ үеэр Санжмятав гэдэг хүн хийдийн сахиус Гомбо сахиусыг тэмээнд нуун авч гарч Өвөр монголын дунд гүний хошуунд байсан Очирдарь хувилгаан багшдаа өргөжээ.Ийнхүү Балдан засгийн хошууны Шилүүстэйн хийд Өвөр монголын дунд гүний хошууны Гашууны хонхор гэдэг газар нүүдэллэн очиж төвхөнжээ.Тэнд Цогчин дуган нэг дацан нэгтэй газар газрын /Ар Халхын/ олон эрдэм чадалтай лам нар 1000 гаруй хувраг цугалсан хурал байжээ.Цогчин дуган нь гэхэд Тэлүүр дуган гэж нэрлэдэг бөс даавуун материалаар хийсэн зөөврийн их том дуган байжээ.Лам нарын хувьд тухай үеийн цаг төрийн байдлаас болж Ар халхаас зугтаж ирсэн олон аймаг хошуу хүрээ хийдийн лам нар байлаа.Жишээ нь:Шаврон лам Очирдарь хувилгаан Дилав хутагт Ганжирва лам Дармаабазар зурхайч гээд Түшээ гүн, Балдан засгийн харьяаны төдийгүй бүр Их хүрээ Ламын гэгээнээс хүртэл лам нар цугласан байв.Ингээд тэнд Шилүүстэйн хийд нэрээрээ 15 жил хурал номоо таслалгүй хурж байгаад 1946 онд одоогийн Дорноговь аймгийн Айраг сумын нутгаар монголд орж ирэн Нүдэнгийн хурал хэмээх газар хэсэг зуур хурж байгаад таржээ.Ингээд хийд хурал тарсаны дараа 1950-иад оны сүүлчээр Гомбо сахиусаа Гандантэгчилэн хийдэд өргөж лам хуврагууд нь өөр өөрийн замаар тарж одсоноор энэ хурал төгсгөл болжээ. Холбогдох эх сурвалж: 1.Монгол улсын үндэсний төв архив. ФА – 63, д – 1, хн – 142 2.Л.Мажаа. Өмнөговь аймаг Бага толь-1 УБ. 2001 3.Өмнөговь аймгийн Даланзадгад сумын иргэн өндөр настан Шилүүстэйн хийдийн шавь асан Санжмятавын Дамдинхүүтэй хийсэн ярилцлагаас /2007.06.09/
Description of location :
The site is 14Km south-west of Khurmen sum. It is on the fore slope of a hill in between Saikhan mountain and Argalantyn mountain. The sacred place Rashaantai at the tip of Khar ovoo is rich with natural paint pigments.
GPS readings :
North 43° 11’ East 104° 01’
Estimated site dimensions (metres) :
Side1: 350 Side2: 350 Side3: 350 Side4: 350 Side5: Side6:
Revived temple on site :
No
Status of site at time of survey :
There are the signs of one big temple with two smaller temples on either sides and one in the front on the site. The treasury temple and monks residence gers are on the west side and a stupa outline is on the east side. A well is on the east side of the site.
Date of founding the monastery/temple :
unknown
Date of closing and destroying the monastery :
Огноо хаагдсан: 1931 - Ярилцлагын дугаар:019
Old monastery/temple revived:
No
Үүсгэн байгуулагч хүний нэр болон цол хэргэм (мэдэгдэж байвал):
Нэр, цол хэргэм : unknown - Ярилцлагын дугаар: 019
Date of Reviving:
Monks in Old Temple :
not clear
not clear
Form Number :
ӨГХР 022
Survey Team :
Team E
Ганданчойнхорлин хийдийн гэсгүй
Oral History :
