Dashchoimbellin
Read in Mongolian
Name(s) of Temple :
Dashchoimbellin,Zasgiin shuteen 1,
Rinchen Number :
803
Rinchen Name :
Shuteen khiid
Type of Temple :
Monastic City
Aimag Temple located in :
Omnigovi
Sum Temple located in :
Manlai sym
Old Aimag Name :
Tusheet Khan
Old Sum Name :
So zasgiin khoshuu
Precis History(In Mongolian only):
Өмнөговь аймагМанлай сум, Засгийн шүтээн хийд Түшээт хан аймгийн Эетэй гүний хошууны нутаг одоогийн Манлай суманд байсан Засгийн шүтээн хэмээх 200 шахам жилийн түүхтэй хийдийн тухай түүхийн дараах баримт эдүгээ архивын материалд хадгалагдан үлджээ. “...204 жилийн өмнө Найралт төвийн арванхоёрдугаар онд / 1734/ Мэргэн ван Гүршихийн хошууны Даш эрх дайчин гэгч өөрийн багт эвийн хурал үүсгэхээр ноёнд мэдүүлж зөвшөөрүүлэн монгол үсгийн юм судар авч анх эсгий гэрт ерөөл, магтаал юм судар уншиж энд тэнд нүүж явсан . Дараа нь Даш эрх дайчингийн ахмад хөвгүүн Сүндэв туслагч болж 1732 онд 20 настайдаа ноёны тугийг авч 1000 цэрэг удирдан Өөлд, Зүүнгарын цэрэгтэй Эрдэнэзуугийн дэргэд байлдан дийлсэн учир үлэмж зэвсэг, мал зүйл бас дуганы ганжир харанга, ширмэн тогоо зэргийг олзлон авч ирсэн. Энэ учир Тэнгэрийг Тэтгэсэний тэргүүн / 1736/ онд манж хаанаас Сүндэвт гүнгийн хэргэм шагнаж нэг сум өрхийг тасалж тусгай хошуу болгожээ. Сүндэв урьд байгуулсан хурлыг хошуу хурал болгож 40 ламтай олон төрлийн ном уншуулах болжээ. Тэнгэрийн Тэтгэсэний есдүгээр / 1744/ онд гүн Сүндэв Их хүрээнд ирж II Богд Жибзундамба хутагтаас зөвшөөрөл авчЗүүн хүрээний нэгэн хуучин дуганы модыг авч шинэ дуган болгон бариулж цогчин хуруулан Зая Бандида хутагтын хүрээнээс дэг жаяг авчээ. Тэнгэрийн Тэтгэсэний арваннэгдүгээр / 1746 / онд Төвдөөс Ганжуурва хувилгаан нэртэй ламыг залж ирүүлэн хурал номын хэргийг удирдуулав. Банчин Богд Далай лам нарааас шар үсгийн бичиг, модон бэрээ , Лхам бурхан зэргийг шагнаж ирүүлжээ. Ганжуурва хувилгааны заавраар Төр Гэрэлтийн хорин долоодугаар / 1873/ онд том модон дуган барьж түүнээс хойш байшин барилга нэмэгдэж одоо энэ газар хэвээр сууж буй. Чогчин Чойр, Манба, Жүд, Дүйнхор зэрэг 6 дацантай, 7 жастай. 10 сүм дугантай, 80 гаруй байшинтай болно. Хувилгаан Балдандорж, Шавран Намсрай нар тэргүүлэн явжээ...” гэсэн эх бичмэл баримт тагнуулын ерөнхий газрын архивт хадгалагдаж байна.Засгийн шүтээн буюу Дашчоймбол хийд нь Эетэй гүний хошууны хамгийн том хошуу хийд байсан бөгөөд 20-р зуунгы эхээр 300 гаруй ламтай байжээ.Дашчоймбол хийд нь Цам гарах, Майдар эргэх, Ганжуур эргэх, Нүгнээ сахих, Домын болон Гавжийн дамжаа барих зэрэг шашин номын бүх төрлийн зан үйлийг тогтсон дэг жаягийн дагуу хийж гүйцэтгэдэг байсан байна.1917онд тус хийдэд нэг удаа Данжуур хурахад цай 44 ширхэг, гурил 1513 жин, будаа 19 шуудай, үхэр 1, хонь 29, ямаа 35, шар тос 31 ваарыг зарцуулж байсан байна.Энэ хийд нь 1930-аад оны эхээр тухайн үеийн цаг төрийн байдлаас шалтгаалж томоохон лам нар нь баривчлагдан зарми нь ургашаа хил даван дөрвөж нилээд нь хар болсноор хурал номын идэвхитэй үйл ажиллагаа нь зогмонг байдалд орсоор 1934 оны сүүлч 1935 оны эхээр хаагджээ. Дээрх баримтуудаас үзвэл засгийн шүтээн хийд нь Эетэй гүний хошууны төдийгүй монголын өмнөд хязгаар говь нутаг дахь буддын шашны соёлын томоохон төв байжээ. Холбогдох эх сурвалж: 1.Ч.Банзрагч Б.Саййнхүү “Монголын хүрээ хийдийн түүх” УБ 2004 2.Л.Мажаа “Өмнөнговь аймаг Бага толь-1” УБ 2001
Description of location :
Khanbogd mountain is behind and sacred Ulaan Ovoo water is to the south of the site, which is 75 km to the south east from Manlai sum centre. The site is on the north bank of Bayangol river. The soil is sandy and with light colour dirt. There are some elm trees along the river amongst the pebbles. On the south side of the area with pebbles is a range of a mountain, on the front slope of which is another temple site. Locals say it is an older location of the same site (monastery). After it was abandoned, it was turned into a cemetery area.
GPS readings :
North 43° 53’ East 107° 43’
Estimated site dimensions (metres) :
Side1: 400 Side2: 500 Side3: 400 Side4: 500 Side5: Side6:
Revived temple on site :
No
Status of site at time of survey :
The signs that it was a monastery site are very faded. Most of the base outlines of the former temples are covered with sand. Slight dirt mounds remain. On the east side of the site is a family’s summer house. Local herder R.Gungervee guided us to the site.
Date of founding the monastery/temple :
1732
Date of closing and destroying the monastery :
Огноо хаагдсан: 1930 - Ярилцлагын дугаар:001
Old monastery/temple revived:
No
Үүсгэн байгуулагч хүний нэр болон цол хэргэм (мэдэгдэж байвал):
Date of Reviving:
Monks in Old Temple :
500 monks
500 monks
Form Number :
ӨГМН 045
Survey Team :
Team E
