Dechin gegeenii khiid
Read in Mongolian
Name(s) of Temple :
Dechin gegeenii khiid,
Rinchen Number :
556
Rinchen Name :
Dechin gegeenii khiid
Type of Temple :
Monastic City
Aimag Temple located in :
Dornod
Sum Temple located in :
Choibalsan soum
Old Aimag Name :
Setsen Khan
Old Sum Name :
San beisiin khoshuu
Precis History(In Mongolian only):
Дорнод аймгийн Чойбалсан сумын Дэчин гэгээний хийд Хуучнаар Сэцэн хан аймгийн Ачит вангийн хошуу, одоогийн Дорнод аймгийн Чойбалсан сумын нутагт, тал хээрийн бүсэд ,Хэрлэн голын хойд эрэгт Цантын хүр гэдэг газарт, сумын төвөөс баруун зүгт 20 км-т Дэчин гэгээний хийд оршиж байжээ. 1919 онд Богд Хаант Монгол улсын Дотоод Хэргийг Бүгд Захиран Шийтгэх Яамны захирамжаар Монгол улсын шаштир зохиох газарт цугласан “Өргөх Цес”-т Ачит ван Тогтохын хошууны “Баясгалан төгөлдөр“ буюу Дэчин гэгээний хийдийн тухай ийнхүү тэмдэглэжээ: “Дэчин гэгээний хийд” хэмээх энэ сүмийг Бадаргуулт Төрийн есдүгээр (1883) онд Дэчин гэгээн Лувсанданзанравжаа зуу орчим ламтай байгуулав. /Монголын хүрээ хийдийн түүх, Ч.Банзрагч, Б.Сайнхүү, Улаанбаатар 2004/ 1934-38 оны Хүрээ хийдийн судалгаанд Дэчин гэгээний хийдийг хоёр сүм дугантай байсан, 1937 оны 10-р сард лам нар сайн дураар тарж хийд хаагджээ гэсэн мэдээлэл тэмдэглэгдэн үлджээ. Аман эх сурвалжид: Дэчин гэгээний хийд 3,4 дугантай жижиг хийд байсан бөгөөд хийдийн тэргүүн нь Жамъянтүв лам, тодорсон хутагт нь Дэчин гэгээн байжээ. Дэчин гэгээн хэмээх Ваанчиггарав нь лам хар хослосон амьдралыг шүтэж, сайхан морь, торгон дээлийг дээл эдэлж явсан нэгэн байжээ. Лам хар ялгаагүй, ялангуяа ойрын нөхөд, дүү хүмүүсийн үйлий нь үзэж, тоглоом тохуу хийж, баяд ноёд, үгээгүй ядуу гэж ялгахгүй орж гарч явсан аж. Ламын хийдийн цамд очоод асартаа морилохгүй, сүйхэн дотроос харж суудаг, хийдийнхээ хуралд нэг их хураад байхгүй, хурах үедээ гэгээнтнийг гэрээс нь залж авчирдаг дэг журамд захирагдахгүй өөрөө сэмбэрэм үлээхээс түрүүлээд ирчихдэг хүн байсан гэлцдэг. Өөрийнх нь Ёнзон багш Жамъянтэв лам Балдан Бэрээвэн Чодин хэмээх гайхамшигт сүрлэг цагаан суварга босгоход нь “Хойшоогоо Хайлантын Дун уул руу баривал зүгээр дээ, энд байвал ч удахгүй нурах юм байна даа ” гэж хэлж байжээ. Суварга баригдаад 2,3 жил болоод бариа, тавиа эхэлжээ. 1924 онд Дэчин гэгээн хар болоод халимаг тавьж ганс тамхи төхөөрч, Хан уулын ар, Булган сумын нутгаар хэсэж явсан гэх бөгөөд 1930-аад оны үед Булган нутгийн Балган тайжийн өргөмөл охин Загдтай ханилан суужээ. Түүнийг 1937 оны намрын эхээр Булган сумын Зэрэглээ хэмээх газар нутаглаж байхад нь баривчлан гянданд хорьжээ. Тэрээр гянданд таалал төгсчээ. Холбогдох эх сурвалж -Монголын хүрээ хийдийн түүх, Ч.Банзрагч, Б.Сайнхүү, Улаанбаатар 2004 -Дэчин гэгээн, Ж.Нэргүй, Дорнод аймгийн Дөл сонин, 1991-2-1, №11 -Арилдийн Содномдаржаагийн ярилцлага (Дорнод аймгийн Гурванзагал сумын өндөр настан. 1921 онд төрсөн) -Гонсын Гэндэндоржийн ярилцлага (Дорнод аймгийн Чойбалсан сумын өндөр настан. 1921 онд төрсөн) Дорнод аймгийн Чойбалсан сумын Ганданрэгдлин хийд Дорнод аймгийн Чойбалсан сумын төвд 1990 оны 11-р сард хуучин Ялгуулсан хутагтын хийдийг Чой-Осор, Шарав, Лувсанжанцан, Шаравдаржаа, Шаравнамжил нарын санаачлагаар сэргээн Ганданрэгдлин хийдийн анхны хурлыг хуржээ.Сэргээгдсэнээс хойш уг хийдэд Улаан юм тогтмол хурдаг болсон бөгөөд Даржаа гэдэг хүн хуучин Ялгуулсан хутагтын хийдийн тамгыг авчирч өгчээ. Хийдэд өдөр бүр цогчэн хурал хурдаг бөгөөд одоогоор байнга суудаг таван ламтай. Хурлын модон гэр дугантай.
Description of location :
The site occupies steppe rangeland, 30 km. west of Choibalsan sum centre and 30. km east of Choibalsan town. On the northern shoreline of the Kherlen river is an area called Tsantiin Khur which adjoins the area of the site. The site also neighbours with a recreation centre Dulguun Kherlen in the northwest direction.
GPS readings :
North 48° 00’ East 114° 29’
Revived temple on site :
No
Status of site at time of survey :
It has been said that the site occupied a vast area. The remains from the site are abundant stones. Because the site has been dug up and plundered, it is hard to come up with an exact size.
Old monastery/temple revived:
No
Үүсгэн байгуулагч хүний нэр болон цол хэргэм (мэдэгдэж байвал):
Нэр, цол хэргэм : Jamiyantuv gegeen - Ярилцлагын дугаар:
Date of Reviving:
Monks in Old Temple :
not clear
not clear
Form Number :
ДОЧБ 037
Survey Team :
Team F
