Unurchiin dugana

Read in Mongolian

Name(s) of Temple :
Unurchiin dugana,Kheriin dugana,

Rinchen Number :
538

Rinchen Name :
Ar undriin khural /Ar unuriin khural/

Type of Temple :
Jasaa Assembly

Aimag Temple located in :
Dornod

Sum Temple located in :
Bayn-uul soum

Old Aimag Name :
Setsen Khan

Old Sum Name :
Erdene gunii khoshuu

Precis History(In Mongolian only):

Дорнод аймгийн Баян-Уул сумын Хэрийн дуган Хуучин Сэцэн хан аймгийн Эрдэнэ гүний хошуу, одоогийн Дорнод аймгийн Баян-Уул сумын нутагт, ой тайгын бүсэд, сумын төвөөс баруун хойд зүгт 64 км-т Хэрийн дуган буюу Ар өндөрийн хурал оршиж байжээ. Туурь Өнөрчийн голын эрэг дээр, хойд талдаа Цант хаан, Баян-Овоо, Баян-Адрага, өмнө талдаа тахилгатай Батсүмбэр уул, баруун урдаа Сүрт уулаар хүрээлүүлжээ. 1919 онд Богд Хаант Монгол улсын Дотоод Хэргийг Бүгд Захиран Шийтгэх Яамны захирамжаар Монгол улсын шаштир зохиох газарт цугласан “Өргөх Цес”-т уг хийдийн тухай ийнхүү тэмдэглэгджээ: Олноо өргөгдсөний хоёрдугаар /1912/ онд харьяат хутагтад шагнан олгосон Баян-Адарга харуулын “Энх Амгалан төгөлдөр” сүмд Чогчин, Ганжуур хурлууд үргэлжлэн хуруулсаар буй. /Монголын хүрээ хийдийн түүх, Ч.Банзрагч, Б.Сайнхүү, Улаанбаатар 2004/ Аман эх сурвалжид: Хэр харуулын Амгалан Төгөлдөр хийд нь Дадал, Баян-Уул сумын нутгаар дамжин 4 удаа нүүдэллэсэн байна. Үүнд: 1. Хэр харуул, 1918 онд 2.Өнөрч 1920-оод оноос 1918 онд 3.Элст хошуу ( Ононы хийд ) 4.Хужирт ( Улзын сав ) 1940 он 1918 оны үед Агын хамнигад нүүж хурлын газар үүсгэжээ. Хоёр том дугантай, дөрвөн улиралд тогтмол хуралтай байсан бөгөөд Сэрүүн дуган, Гилбэрийн дуган, Буриадын Цүүгэл дацантай харилцаа холбоотой байжээ. Хаагдахаас өмнө уг хийдэд 70 гаруй лам хурж байсан бөгөөд үүнд халх, хамниган , цөөн тооны төвд лам байв. Ононгийн хойд дээр Ишийн Гомбо гэдэг хүн морьтой явж байсан чинь гурван настай хүүхэд явж байна гэнэ. Тэгэхээр нь хашраах гээд хулсан ташуураар далайтал нөгөө жижигхэн хүний гарт лаг гээд наалдчихаж. Тэр яах ч үгүй харин өөрийнх нь морь хөдөлдөггүй, нэг мэдсэн ухаан алдчихаж . Өнөрчийн дуганы хэдэн төвд лам нар хэд хоног гүрэм хийж байж дарсан гэдэг яриа бий. Оросын цагаантан хулгайчид дээрэмчид ирж дээрэмдсэнээс болж Онон голын өмнө дэнж дээр зөөж мөргөлчин сүсэгтэнд үйлчилж байв. Зуны цагт Егүзэр хутагт лам олон шавь нараа дагуулан ирж “Дотоод ном“ гэдгийг тавьж нэлээд нэр хүнд олж улмаар шавь нартаа буу зэвсэг агсуулж буга гөрөөс агнуулж амьдаар бариулж аваачиж Эрдэнэцагааны Лхачинвандад ууланд тавьж үржүүлж нилээд өссөн гэдэг. Хатгины Дамдин бишрэлтийн шавь нар халх, хамниган 80 гаруй айл нүүж Алтан овоо хавьд нутаглах болж халх айлууд буцаж Улз голын газар Норовлин, Баян-Уул, Цагаан-Овоо сум, Халх гол, Буйр нуур орчим нутаглах болсон ба цөөн тооны айл Алтан-Овоо орчимд үлдсэн гэдэг. Хэрийн хоёр дуганыг 1937-38 онд хааж, лам нарыг нь баривчилж хэлмэгдүүлсэн. Холбогдох эх сурвалж -Монголын хүрээ хийдийн түүх, Ч.Банзрагч, Б.Сайнхүү, Улаанбаатар 2004 -Дорнод аймгийн хураангуй түүх, А.Дамдинсүрэн, Чойбалсан, 2001 -Багшид омогт Гомбодорь овогтой Цэрэндоржийн ярилцлага (1931 онд төрсөн Хэнтий аймгийн Дадал сумын өндөр настан) -Данзангийн Очирхуягийн ярилцлага(1950 онд төрсөн. Дорнод аймгийн Баян-Уул сумын Хан Хэнтийн Байгаль хамгаалах сангийн хамтын эзэмшлийн “Батсүмбэр” эзэмшлийн дарга)

Description of location :
The site is 64 km. northwest of Bayan-Uul sum, Dornod province. It occupies forest range. In the north are Tsogt Khan, Bayan Owoo and Bayan-Adraga, in the south are Bastumber mountain and an owoo; in the west,a mountain Surt Uul and in true south a river Unurchiin Gol.

GPS readings :
North 48° 24’  East 113°  26’

Revived temple on site :
No

Status of site at time of survey :
There are 2 dirt mesas remaining on the site.

Date of founding the monastery/temple :

Date of closing and destroying the monastery :
Огноо хаагдсан: - Ярилцлагын дугаар:
Огноо нураагдсан:: - Ярилцлагын дугаар:

Old monastery/temple revived:
Yes

Revived temple register number:
ДОБУ 026

Үүсгэн байгуулагч хүний нэр болон цол хэргэм (мэдэгдэж байвал):
Нэр, цол хэргэм : Баянцагаан - Ярилцлагын дугаар:
Нэр, цол хэргэм : Одонжаргал - Ярилцлагын дугаар:
Нэр, цол хэргэм : Цэрэн, Жамъян - Ярилцлагын дугаар:

Date of Reviving:
Year : 1990 оны 8-р сарын 15-ны - Ярилцлагын дугаар:

Monks in Old Temple :
70 monks

Notes :
The monastery had moved 4 times throughout the land of Dadal and Bayan-Uul sums, according to Ochirhuyag. There is a vivacious tiger ensign from Unurch Temple which was located with the assistance of Byambasuren Sodnon-Dagva, a resident of Bayan-Uul sum. The tiger measures 28 cm. wide and 45 cm. in length. It is worth mentioning that the history of the temple Kheriin Dugana, also known as Unurchiin Dugan, was written in the diary of G. Tserendorj, a resident of Dadal Sum. This diary needs to be obtained to further explore this site.

Form Number :
ДОБУ 027

Survey Team :
Team F

Гончиг

Oral History :

Данзангийн Очирхуяг

Oral History :

Газрын зураг / Map